จากประวัติศาสตร์ชาติไทยทุกยุคทุกสมัย เมื่อมีการสร้างบ้านแปลงเมือง จะมีการสร้าง เสาหลักเมือง ขึ้นเพื่อเป็นหลักชัยและสลักใจซึ่งถือเป็นสัญลักษณ์แห่งความสามัคคีของชาวเมืองที่อาศัยอยู่ในเมืองนั้น สำหรับเสาหลักเมืองของจังหวัคระยองตามหลักฐานปรากฎว่า ได้สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2438 ณ ถ. หลักเมือง ต.ท่าประดู่ อ.เมืองระยอง ซึ่งตรงกับรัชสมัยของพระบาทสมเด็จจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่5 ต่อมาราวปีพุทธศักราช 2486 เสาหลักเมืองได้ชำรุดหักลง ชาวบ้านจึงได้มีความคิดที่จะปรับปรุงศาลหลักเมืองให้มีความมั่นคงแข็งแรงและเป็นศรีสง่าแก่เมืองระยองต่อไป
“ศาลหลักเมืองจังหวัคระยอง”
มีการแต่งตั้งคณะกรรมการ ขึ้นมาพิจารณาความเป็นไปได้ในการปรับปรุงและได้มีการประชุมพิจารณาหลายครั้ง ในที่สุดที่ประชุมก็มีความเห็นพ้องต้องกันว่าควรปรับปรุงด้วย การสร้างมณฑปจตุรุมุข เพื่อให้เสาหลักเมืองได้ประดิษฐาน อยู่ในอาคารที่เหมาะสมเป็นศรีสง่าแล้วความมั่นคงแข็งแรง เพื่อเป้นที่เคารพสักการะ และหลักชัยของประชาชนจังหวัคระยองสืบไป
ในการก่อสร้างมณฑปหลักเมืองระยองดังกล่าว ได้มีผู้มีจิตศรัทธา บริจาคเงินทั้งสิ้นสามล้านบาท ครั้นวันเสาร์ที่2 พฤศจิกายน 2534 สมเด็จพระสังฆราชสกลสังฆปรินายก เสด็จ เป็นองค์ประธานวางศิลาฤกษ์มณฑปศาลหลักเมืองระยอง สำหรับยอดเสาหลักเมือง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุยเดช ได้ทรงพระสุหร่ายและเจิมผ้ายันต์ ให้ต่อมาเมื่อวันที่ 1 กันยายน 2536 ได้อัญเชิญยอดเสาเข้าสวมไว้ ขณะประกอบพิธีสวมได้เกิด พระอาทิตย์ทรงกลดขึ้น จึงถือเป็นมหามงคลแก่เมืองระยองเป็นอย่างยิ่ง ขณะนี้หลักเมืองระยองปรากฎเป็นสง่าราศีคู่เมืองระยองและประชาชนได้อยู่อย่างร่มเย็นมีความเจริญรุ่งเรืองสืบมา
